Featured

Kublai Khán

Kublai Khán ( ကူဗလိုင္ခန္)

14502809_346633749008887_6801999227341488561_n — Kublai Khán ór bana wati sába

Háyat: Isáyi 1216-1294 (78)

Kublai Khán deki duniyar fuke pawar accil de moñgo badcá Jengís Khán or nati. Kublai Khán deki 1216 cón ot zonom diyé dé Tuluír ar maa Sorghaghtani Beki dui nombóror fua. Fura nam Kublai Setsen Khán. Juwan hale doñr bai Möngke háñsé laráir sefeyi ísafe sori gorí Sinar fosímor elekar okkól oré kobza goijjíl. Moñgoli badcá entehalor baáde 1260 cón ót moñgo guictír mujilis ottú taré badcá ísafe cuni loiyé.

Khán badcá deki bazúr bole (duñár bol), niyotor bolé pakka oi dadar mouksut mozin guñra Sina dohól goríbar niyot dilot zolat accil. Étolla Xián badcar eleka sinar doin dák oré eka eka dohól gorí aité aité fura Sinar raza boni giyoi.

Khán badcá ye nizor razdan oré Karakoram ottú Sinár gíra bitor ehón Piking coor ot faldai yé. E razdan gán sair faithá zagar uore taki 18 mail loti farot acil. Razdan gán bicí cúndor accil de ettólla videcittá okkóle oddó haas gorí taari lekíto. Yan oré Dadu hoi nam rakí ဒရံုးေတာ္ျကီး boli maní uré. Voideccíttá olé Hanbaliq yá Han badcár razdán hoi dakitó. E razdan or cúndoror taarif oré han badcá háñsé 17 bosór fán sori goijjil dé Vínas decíttá Makopalo yé rekord goijjíl. ( Makopalo sou). Vilaiti Kobi (Poet) Kólares e (54) cúijja ceer loi taarif goijjíl.

Khan badcá deki Tibbati buddis óile yó Sinar (China) adob rosóm oré bicí qador oitto. Hókumotót mazé Sina zati ol bicí rakíil.1263 cón ót Sina ólle bicí qodor goréde Fofua Gór oré Yen Couñg coor ot bainnil. 1279 cón ot nokcó tara ol mutalia gorí balla tara sóuni toñg (killa) ekkáno bainnil. Khán badcá yé Sina zat e damdedé Konfucas Kiyañg oré yó noya razdán ot banídí baade Konfucas ór guictillá yó eleka dui yan hádiya diyé. Aró YenChoñg ar Penyeñ coorot asé dé kolej duiníyan oré yó abar mozbut gorí hórgoijje.

Decór bútoror códori besa kina ókkol oré yó aásan oiballa 200000 gúra loi cirír deferar nezam, Taibar téka gór 10000 oré yó baní diyé. Razdán loi fanír rasta talukat aásan oiballa Moha Budhda ré yó abar banaiyé. Besa kinar duk no o fán Habosor tiyañyó nealai yé. Códoriré haás gorí boldito. Recóm ór harhána, cúnár harhána ol becá bicí torki oi accíl. Khán badcá ye elóm oré yó dam dito. Tibbat or lamá thour Madi Dawot Shá re noya lekár hórof bana baiyé.

Fáresí koum Jamal Aladdin oré yó Dindaháni bana baiyé. Oinno oinno elómdár olote yó Moñgoli olor taarik leka baiyé. 1269 cón ot. Wigúwá hórof okkol loi lekár torika ré bongorí noiya torzó nealai diyé. Mohayana buddó dormore o aam dicór dórmo hisafé mani loiyé.

Kublai Khan ór zobanat fosím mollúk ottú kíristánor dayi dui zon foiñsíl. Ek zon Monti Kobi zagattú John, ar ekzon Poudanoni zagar Odorik. Badcá ye e dui ní zon oré aziz kodor santé raki kiristan dórmo foila bar ejazot di oré John oré Pikiñg razdanor foilar fadurir soddar isafe banai diyé. Tibat ot tour badcáyir hókumot banai di ehon fojjonto Dalailama dikká tour ol pawar ot asé.

Han badcá deki tar bab dada dikka laçai gorá dec kobza gorá moncá accíl. E tolla boli Tibbat, Takistan, bormá, kocincainá, Javá diya okkol re yó larai gorí kamiyab hásel goijjé. Kintu Japan oré fanír fous loi barbar hámla goillé yó kamiyab noó. Kublai Khan or ekguilla badcá okkolor decór bútore ebbé doñr raijjo accil. Fuk dákottú pasifik moha sómondor loti fosím dákottú Hala doriya far fan foiliya accil.

Bormát mazé Sina dóra hode Nara thihá páde (Doura badcá)r zomanat kublaiñg han or yuda ólle bormá ré hámla gorónor zoriya Nara thihá páde badcá tú Begen ottú Pye coor ot dá foijjil. Nara thihá páde ye Con Ditá Pamoukka ré aros nama loi Pikiñg razdan Kublai badcá háñsé diferai mosla hól gorá fojjé hoi Moñggol Zadir Pattóror lekát lout faaza. É Pattóror lekat Kublai Khán or razdán oré Dadu (Daidú) hoi leikké.

Kublai Khán badcá deki fukor mollúk okkol, fosím Yurop mulluk ot oddó íbar hókumoti pawar accil. Sinat mazé Yuáñ badcá yi ré banaildé badcá. 1294 cón, Fébruay 18 taarík ót tar háyator rosí síri giyoi.

Featured

႐ိုစာေပ တို႔သင္မယ္!

ၾကည့္ၾကရေအာင္၊ သင္ၾကရေအာင္

႐ိုစာသည္ တို႔စာ၊

႐ိုစကားသည္ ဒို႔စကား၊

ဒို႔စာကို ခ်စ္ပါ ၊

ဒို႔စကားကို ေလးစားပါ။

Featured

Newthon

Isaak Newthon

img_20161011_024026 — Newthon or Sába 1689 ót Godfray Kneller e tuillé.

Háyat: 1642-1727 (84)

Éstan: Vilad

Mocúri: Namdár Sáiñsdár

Báñgoyá: Aga Ambor

Isaak Newthon (Isaac Newton) sáf (1643, January 4 – 1727, marec 31) déki vilaiti (English) phizík (Physics) ór Sáiñsdár, Hísaf (Mathematics) ór Sáiñsdár (scientist), Nokcótarar (Astronomy) Sáiñsdár, phólsofar (Philosopher), ————(အဂႆဂိရတ္ပညာရွင္), ói oré duniyar taarikot mazé mocúr hói mancé biccáic goré. Newthon e 1687 cón ót Duniyar Merir Taán ór fot niyom(the theory of Gravitational force ) ool kúzi fai sobot gojjíl. É ciz or lora sora Newthon ór Fot (Theory) tinua deki fore 300 bosórór mazé phizíkór moidanot murhai estemal óiye boli howa za.

Newthon ó foilár cúrut Dur-zurmi (Telescope) ré avickar (Invented) gojjé. Dóla foorór cúla ol tin kuinna fóriq (prism) ottú fári zaite roñg háñt kísim nealede yían óre etteda gorí roñgor niyom fot ó nelaiyé. Te deki tánda boróf bone dé fot oré yó nealaiyé. Aró abas or zur (speed of sound) oré yó mutalia goijjíl.

E zomanat saiñsór elóm deki tajub gorí fúrai no faré fan. 17 códir(Century) hísafé ar saiñs or elómdar Newthon or Fot oul, mutaliya (Experiment) ool, niyom ol notákíto boli sañis or elóm ó notakítóu. Ane wala nosóFirst blog postl ollá bicí easán oula saiñs or ebdayi niyom olor oré zaher gorí daháidi giye dé Isaak Newthon ór easaní bicí asé.

Isaak Newthon sáf oré 1642 cón ot vilad dec, Woolstrop (Woolsthorpe, Lincolnshire, England) ot mazé zonom diyé. Te deki maic nofurai té óiye dé adinna fua ( premature baby ) dé yán ólla bicí gura accíl. Newthonór baf fua oibar tin maic age mara giyé. Yánólla Newthon síñyor ó accíl. Maa ye Newthon dui bosóijjá táite ar ek gua zamai loi Newthon oré Naniré gosái diyé.Te gura hale bicí biyarimmá accíl. Oinno fuainnór doil duñra duñri gorí kélai nofaittó. Beil góñri, Debal góñri okkól loi kélai din haraitó. Kitab forá ar Jarne(Journal), Magzin dola gorá cuok accíl.

Te tákito dé farar eskul (School) ot fonná forí óre Grantham Grammar School ot zai fonná foijjé. Eskulor rekord mozin te deki eskulor ebbe damic eskuilla fua ar fonnát ebbe díyan hom doya eskuilla fua accíl. Grantham eskul deki tar gór loi 5 mail ánik duré oile yó kobiras daktor or górot táki fonná foittó. Daktoror zii Miss Storey loi muhabbot forí zura-gatá goijjé.

Newthon ór mamur mocuarar uore 19 bosórot Cambridge University t fonná foijjé. 1661 cón, Junor 5 tarik ót Trinity College ၊ Cambridge ot dahél óiye. Te oinno eskuilla fuainor túaró boc bec, fuain ór ham gorí gorí hossá dola goittó.

Newthon e Ain (Law) or fonná foijjíl. Aristotle , Descartes , Gassendi , Hobbes ,Boyle tarár pholsofer ré mutalia goittó. Gellelio r san-tarar elóm oré te bicí fosón goittó. Kepler Optics okkól oré yó mutalia goijjé. Tar báfa oullor nut hísáfe oilde “Quaestiones Quaedam Philosophicae” (Certain Philosophical Questions) kitab oré sábaiyé. E kitab ot Paleto aññr fuñajjá. Arestotel aññr fuñajjá. Kintu aññr haás fuñajjá dekí háñsáyi boli hoi leikké.

1663 cón húdinor akhérít te hísafi foun oré cúru gorí dillagaiyé. hísafi foun loi taaluk nokcó tara elóm oréyó mutalia goijjé. 1663 cón epril or 28 tarikót kolejór elmi modotí bokcíc (Scholarship) foya eskuilla fua hisáfé basá giyé. Newthon é eskulor cíka cíkit dilagai diyé motton muhabbot or éntu zur homi giyoi. Te zuri ejjíl dé miala fua wá yó ar ekzon biyá gorí feillé. Newthon e muhabbot óre damditode étolla ar muhabbot ó nóo tua, biyá yó nógore.

1665 cón, epril maicót B.A. digeri faiyé. E bosórot mazé bicí dorór uñdur biyaram (plague) Yuruf ot fóili giyoi dé éttólla kolej oul óré 2 bosór bon goijjíl. Te yó nizor nagí hára dec Woolsthorpe ot wafes aaigiyói.

Newthon e górot hísafór foun óre nága sara mutalia goijjé. Eskul bon dui bosórot hísaf ar phisíkor babote mosála okkól óre bañidi faijjé. Duniyar Merir Taanor Fot (The Law of Universal Gravitation), dóla roñg deki dónu roñgór cúla olloi boné (The Theory of Optics) ၊ Hísaf ór foun oul “Integral and Differential calculus” tuai nelai faijjé.

Góror gírar butor tákite sep gas ottú sep gula zorer de dekí oré. Duniyar merir taan óre tuai nelai faijjé. Gorhó (planet) ókkolór gúrar foñt oré tuai faiyé. Jupitar gorhór sáñti gorhó ar gurar foñt okkol oré tuai faiyé. Newthon e 1671 cón ót “De Methodis Serierum Fluxionum” (On the Methods of Series of Fluxions) kitab oré lattin bácaloi lekí léyó sábai nófare. 1736 cón ót mazé Ingilic (English) báca loi sábaiye.

Newthon e tar avickar ókkol oré kitab lekí nealai balla hamicá mon nozaitó. Dec ót soledde Uñdur biyaram (bor biyaram) sáf onór baáde, 1667 cón ót Cambridge University abar kuille dé ottót abar eskul ot urí ek bosór baáde Master Digeri haasél goijjé. 1669 cón ót mazé 27 bosór no furaité boicót Hísafor porfésar(Professor) boinné. 1684 cón ót mazé “De Motu” nealai Aga Ambor or elóm (အာကာသပညာ) oré saf saf gorí zanai di faijjé.

Baáde dui bosórot mazé saiñs or moidan ot bicí dorhari, bicí zoruri “Philosophiae Naturalis Principia Mathematica” (The Mathematical Principles of Natural Philosophy) kitab oré sábai nealai faijjé. 1693 cón ót demagi nab komzurir biyaram oré zuré súre fai biyarimma boni giyoi. 1696 cón ót “Warden and the Master of Mint” tobka ré faileyó vilad ot fíri ai zagói foijjé.

1704 cón ot mazé “Royal Society” soddari zimma ré fai, fottí bosór bar bar basí tuiltó. 1705 cón ot Rani Ann e Newthon oré foilar cúrur saiñsdar ísáfe dorja diyé. 1717 cón òt lattin báca-t nealail dé kitaab oré ingilic ot abar sábai ye. 1727 cón, marec or 20 tarík ót Kensington, Middlesex, England vilad ót mazé akhéri niyaic félai oré duniyaittú alveda loiyé. Westminster Abbey hóde koborostanót zaga faiyé.

ကရင်သတ်ပွဲ ( ၁၉၉၁ ခုနှစ် ဘိုကလေးအရေးခင်း ဖြစ်ရပ်မှန်)

ကရင်သတ်ပွဲ (ကရင်လူမျိုးများ မမေ့သင့်သောသမိုင်း) ၁၉၉၁ ခုနှစ် ဘိုကလေးအရေးခင်း ဖြစ်ရပ်မှန်

(ပြည်သူထူထုသိရမည့် သမိုင်းသင်္ခန်းစာအဖြစ် ခုခေတ်တွင်ပင် ပူပူနွေးနွေးဖြစ်ပွားခဲ့သော အစုလိုက်အပြုံလိုက်လူသတ်ပွဲတခု ကိုဖွင့်ချလိုက်ခြင်းဖြစ်ပါသည်)

၁၉၉၁ ခု အောက်တိုဘာလ (၂)ရက်တွင် ကရင်အမျိုးသားလွတ်မြောက်ရေးတပ်မတော်(KNLA) မှ ပျောက်ကျားတပ်ဖွဲ့တဖွဲ့မြစ်၀ကျွန်းပေါ်ဘိုကလေးမြို့နယ်ရှိ တီတန့်ကျေးရွာ သို့ရောက်လာသည်။ ၀က်စုရဲစခန်းမှအစိုးရရဲတပ်ဖွဲ့က မင်္သကာသူ ဦးအားမောင်အားသွားရောက်ဖမ်းဆီးရာတွင် ဦးအားမောင်ထွက်ရာနောက်မှ လိုက်လံပစ်ခတ်သော်လည်းလွတ်မြောက်သွားသည်။ သေနပ်(၈)လက်ကျည်ဆံသေတ္တာ ၃လုံးနှင့်ကျည်ဆံတအိတ်ကို ရဲတပ်ဖွဲ့ကသိမ်းဆည်းရမိခဲ့သည်။

အောက်တိုဘာ(၃)ရက်နေ့တွင် ဘိုကလေးမြို့နယ် မ၀ကဥက္ကဌ ဗိုလ်မှူး မြင့်အောင်က စစ်တပ်နှင့် ရဲတပ်ဖွဲ့အင်အား (၅၀)နှင့် ကသမျှင်ရွာသို့ရောက်လာပြီးစစ်ဆေးမေးမြန်းမှုများပြုသည်။ ရွာလူကြီးများက သူတို့မသိရကြောင်းပြောကြသည်။ ကသမျှင်ရွာ ခရစ်ယန်သင်းအုပ်ဆရာ ဆရာအေးရွှေနှင့် ဘုရားကျောင်းအသင်း၀င်များက ဗိုလ်မှူး မြင့်အောင်အဖွဲ့ကို ထမင်းဟင်းဖြင့့့်ဧည့်ခံကျွေးမွေးကြသည်။ ထိုအချိန်တွင် ၀က်စုရဲများက လက်နက်သိမ်းဆီးရမိကြောင်းကို ဗိုလ်မှူး မြင့်အောင်အား လာရောက်သတင်းပို့သည်။ သို့ဖြစ်၍ဗိုလ်မှူးမြင့်အောင်နှင့်တချု ိ့အဖွဲ့၀င်များရှေ့ကြိုပြန်သွားကြသည်။

စက်လှေနှင့်ပြန်လိုက်လာသည့်ရဲတပ်ဖွဲ့ကို KNLA ပျောက်ကျားများဟုထင်ရသောလက်နက်ကိုင်အဖွဲ့တဖွဲ့က ကသမျှင်ရွာချောင်းကမ်းပါးမှ ခြုံခိုတိုက်ခိုက်သဖြင့်ရဲ (၁၇)ယောက်သေဆုံးသည်။ စစ်ကူလိုက်လာသည့်စစ်တပ် အဖွဲ့ကိုလဲ ကသဘောင်းရွာမှ အမျိုးအမည်မသိတပ်ဖွဲ့တဖွဲ့က ဆီးကြိုတိုက်ခိုက်သဖြင့် စစ်သား(၂)ဦးနှင့် ရဲတစ်ဦးကျဆုံးပြန်သည်။ ထိုပျောက်ကျားအဖွဲ့စက်လှေဖြင့် ရှောင်ပြေးနေစဉ် ထောင်ပိုင်ချောင်း၀တွင် အသင့်စောင့်နေသော အစိုးရတပ်က ဆီးကြိုတိုက်ခိုက်သဖြင့် တချို့သေဆုံးကျန်ရစ်ခဲ့ပြီး တချု ိ့ကန်ခမောက်ကြီးအရပ်ဘက်ကိုထွက်ပြေးသွားကြသည်။ အောက်တိုဘာလ(၅)ရက်နေ့တွင် အစိုးရကလေယဉ်နဲ့ ကန်ခမောက်တရွာလုံးကိုပစ်ခတ်ပြီး မြေပြင်မှလဲ ဝိုင်း၀န်းသဖြင့် အမည်မသိပျောက်ကျားအားလုံးအဖမ်းခံကြရသည်။ ဖမ်းမိသမျှကို နေရာတွင်ပင် ရိုက်နှက် ညှင်းပမ်းပြီး သတ်ပစ်လိုက်သည်။ အနီးအနာရှိ ကရင်ရွာအားလုံးကိုလဲ၀င်ရောက်ပြီး တွေ့သမျှလူကြီး၊မိန်းမနှင့် ကလေး မကျန်အားလုံးကို မြန်မာစစ်တပ်က ဖမ်းဆီးနှိတ်စက် သတ်ဖြတ်မှုကြီးစတင်လေတေ့ာသည်။

အောက်တိုဘာလ(၈)ရက်တွင် မော်ကျွန်းဘက်သို့ စက်လှေ (၄)စီး နှင့် တက်လာကြသည့် ပျောက်ကျားစစ်ကြောင်းကို ဘုရားစုရွာအနီးတွင် အစိုးရတပ်က စောင့်တိုက်သည်။ အစိုးရတပ်ဖွဲ့မှာလေယဉ်နှင့်လာကြသဖြင့် ခုလိုအချိန်မီစောင့်တိုက်နိုင်ခြင်းဖြစ်သည်ဟု အရပ်သားတချို့ကပြောသည်။ အမည်မသိ ပျောက်ကျား(၃)ဦး ကျရန်ရစ်ခဲ့သည်။ အရပ်သားများက ကရင်ပျောက်ကျား လှုံ့ဆော်ရေးခါင်းဆောင်တဦးဟု ထင်မြင်ခဲ့သော ဆရာအယ်ကြေးဆိုသူ အစိုးရလေယဉ်ပေါ်တက်လိုက်သွားခဲ့သည် ကို လူတချု ိ့မြင်လိုက်သဖြင့် သို့လော သို့လောထင်မြင်ချက် ပေးကြသည်။ တိုက်ပွဲပြီးသွားသောအခါ ကျန်ပျောက်ကျားအဖွဲ့၀င်များ မြောင်းမြမြို့နယ် ငပုတော ရွာတွင်စက်လှေငါးစီးဖြင်ရောက်နေသော တခြားပျောက်ကျားစစ်ကြောင်းနှင့် သွားရောက်ပူးပေါင်းသည်။ အုန်းပင်စုရွာအနီးတွင် မြေပြင်မှအစိုးရခြေလျင်တပ်များနှင့် စစ်ရေယဉ်များက အပြင်းအထန် တိုက်ခိုက်ချိန်တွင် လေယဉ်ဖြင့်လည်း ဗုံးကျဲသဖြင့် ပျောက်ကျားဘက်က (၄၀)ခန့် သေဆုံးကျကျန်ခဲ့သည်။ အစိုးရတပ်ဘက်က ပျောက်ကျားများထက် ကျဆုံးမှုများပြားသည်ဟု မျင်မြင်သက်သေတချု ိ့က ပြောသည်။

အရပ်သားများနှင့်လွတ်မြောက်လာသူများ၏ပြောကြားချက်အရ ပျောက်ကျားခေါင်းဆောင် အိုင်ဖူးသည် အဝိုင်းခံနေရစဉ် ကျန်လူများအားလုံးကိုထွက်ပြေးစေပြီး အစိုးရတပ်ထိုးတက်လာသည့်လမ်းတွင် တဦးတည်း ပစ်ခတ်ခုခံရင်းကျဆုံးခဲ့့သည်ဟုသိရသည်။ အိုင်ဖူးသည် ရပ်ရွာအတွင်း စည်းရုံးရေးလုပ်ခဲ့သဖြင့် အရပ်သားတချို့က မှတ်မိနေသည်။ ထိုတိုက်ပွဲအပြီးတွင် ကရင်အရပ်သားများကို လှုံ့ ဆော်စည်းရုံးခဲ့သူတဦးဖြစ်သည့် ဝါးဒိုဆိုသူလည်း ကိုယ်ရောင်ပျောက်သွားသည်။ ဝါးဒို သည် အစိုးရစစ်တပ်မှ သပ်လျှိုထောက်လှမ်းရေးတဦးဖြစ်ဖွယ်ရှိပြီး အရပ်သားများကို ထချရန်ပြောင်တလင်းလိုက်ဆွခဲ့ခြင်းမှာလဲ ထောက်လှန်းရေးနည်းပရိယာယ်အရ ရန်သူ၏လှုပ်ရှားမှုကို မြင်ရအောင် ထောင်ခြောက်ဆင်ခဲ့ခြင်းဖြစ်နိုင်ကြောင်း အသက်ရှင်လွတ်မြောက်လာသူတချို့က ယူဆသည်။ မြစ်၀ကျွန်းပေါ်ကရင်များသည် ှဗမာစကားပြောကြသဖြင့်ဝါးဒိုကို ကရင်အမျိုးသားတဦးဟုတ်သည် မဟုတ်သည်ကိုလဲ ဘယ်သူမှ တပ်အပ်မသိကြပေ။ အောက်တိုဘာလ (၁၅)ရက်တွင် အထက်ပါကရင်ပျောက်ကျားတပ်ဖွဲ့ ကရင်ရွာကြီးတရွာဖြစ်သည့် တဲ့တဲ့တူးရွာချောင်း၀သို့ အရောက်တွင် အစိုးရတပ်မှ ဆီးကြိုတိုက်ခိုက်ပြန်သည်။ (၁၆)ရက်နေ့တွင် တိုင်းမှူးဗိုလ်ချုပ်မြင့်အောင်ကိုယ်တိုင် တဲ့တဲ့တူးရွာသို့ရဟတ်ယဉ်နှင့်ရောက်လာသည်။ ရဟတ်ယဉ်ပေါ်မှ အသံချဲ့စက်ဖြင့် ရာဇသံပေးသည်ကို ရွာသားများကြားခဲ့ရသည်။ ရာဇသံတွင် လက်နက်ချပါက သတ်ပစ်မည်မဟုတ်ကြောင်း၊ ဒေသခံပြည်သူများကိုလဲ ထွက်ပြေးသူများကို လိုက်လံစည်းရုံး ပေးကြရန်ကြေညာသည်။

မပြေးဘဲကျန်သော ရွာခံသားများကို ဝါးချွန်များ တုတ်များကိုင်ဆောင်စေပြီးစစ်သားများနှင့်အတူ ထွက်ပြေးသူများကို လိုက်လံဖမ်းဆီးစေခဲ့သည်။ နောက်ဆုံးတွင်ဖမ်းမိသောသူအားလုံးနှင့်တကွ လိုက်ဖမ်းပေးသူရွာသားအများစုကို ဝါးချွန်များဖြင့်ထိုး၍သော်၄င်း ဝါးရင်းတုတ်များဖြင့်ရိုက်နှက် ၍သော်လည်းကောင်း သတ်ဖြတ်ပစ်ခဲ့သည်။ ပျောက်ကျားများနှင့် အဆက်အသွယ်ရှိသည်ဆိုသော ဦးဂျက်ဆင် ဆိုသူကိုလည်း မိသားစုရှေ့တွင်ပင် လာရောက်ဖမ်းဆီးပြီး ရိုက်သတ်ပစ်လိုက်သည်။

ဖေါ်ပြခဲ့သည့်အတိုင်း အစိုးရတပ်က မြစ်၀ကျွန်းပေါ်သို့ပြန်လည်ခြေချနိုင်ရန် ၀င်ရောက်လာသည့်ကေအဲန်အဲလ်အေ မှ အသေခံပျောက်ကျား အားလုံးကို ကျုပင်ခုတ်ကျုငုတ်မကျန်ရှင်းလင်းလိုက်ပြီး နီးစပ်ရာအပြစ်မဲ့ သူတချို့ကိုလဲ သတ်ဖြတ်ပစ်ခဲ့သည်။ အမှန်တွင် ဤမျှနှင့်စစ်တပ်၏တာ၀န်ပိုင်းပြီးဆုံးပြီဖြစ်သည်။ သို့သော် ထိုသို့မဟုတ်ဘဲ အစိုးရတပ်က ဒေသအတွင်းရှိ ကရင်လူထုများစွာကို ဖမ်းဆီးနှိပ်စက်သတ်ဖြတ်မှုများ ကိုမယုံကြည်နိုင်လောက်အောင် လူစိတ်ကင်းမဲ့စွာ ဆက်လက်ကျူးလွန်သည်။ ကိုယ်တိုင်တွေ့ကြုံခဲ့ရပြီး အသက်ရှင်လျှက်ရှိသေးသူတချို့၏ ဖွင့်ဆိုချက်တချို့ကို အောက်တွင် ဆက်လက်ဖေါ်ပြထားပါသည်။

အောက်တိုဘာလ(၇)ရက်နေ့တွင် ကသမျှင်ရွာမှ ခရစ်ယာန်သင်းအုပ်ဆရာ၊ ရွာလူကြီးများ၊ အစိုးရ၀န်ထမ်းဟောင်းများ လက်ကိုနောက်ပြန်ကြိုးတုတ်၍ စစ်တပ်က လာရောက်ဖမ်းဆီးခေါ်ဆောင်သွားသည်။ ပထမပိုင်းတွင် ကျား (၁၉)ယောက်နှင့် မ(၂)ယောက်ဖြစ်ပြီး မရှေးမနှောင်းမှာပင် နောက်ထပ်ဆက်တိုက်ဖမ်းဆီးလာသဖြင့် အချုပ်ခန်းတွင်ပြွတ်ကြတ်သွားသည်။ ကသမျှင်သင်းအုပ်ဆရာ၏ပြောပြချက်မှာ သူ့့ကိုဖမ်းဆီးစစ်ဆေးရာတွင် မ၀ကဥက္ကဌနှင့့််တပ်ဖွဲ့ကို ထမင်းကျွေးခဲ့ပြီးသတ်ရန်ကြံစည်ခဲ့သည်ဟု စွတ်စွဲသည်။ ရင်၀ကိုဆောင့်ကန်ခံရသဖြင့် အသက်မရှူနိုင်ဘဲ သတိလစ်သွားသည်။ ညသန်းကောင်အချိန်တွင် အချုပ်ခန်းမှဆွဲထုတ်ပြီး အုတ်ခဲချွန်များပေါ် တွင် ဒူးထောက်နေခိုင်းသည်။ ပုဆိုးကိုလဲဆွဲချွတ်ပြီး မီးရှို့သည်။ ထမင်းကိုမနက်တဆုတ် ညတဆုတ် ရေကိုမနက်တခွက် ညတခွက်တတိုက်သည်။ (၂၈)ရက်လုံးလုံး လက်ပြန်ကြိုးတင်းကြပ်စွာ တုတ်ခြည်ထားသည်။ ဖမ်းဆီးထားသူများစွာကို ကြိုးတချောင်းနှင့် တွဲခြည်ထားသည်။ အိပ်ပျော်ခါနီးတွင် စစ်သားတချို့ကလာခေါ်ပြီး ညှင်းဆဲသည်။ နှိတ်စက်နည်းများတွင် လက်ပြန်ကြိုးတုတ်ပြီး ထုတ်တန်းဆွဲခြင်း၊ ဆေးလိပ်မီးနှင့်တို့ခြင်း၊ ခေါင်းကိုပလပ်စတစ်ဖြင်ူစွတ်ပြီး ရေလောင်းခြင်း၊ ထိုးကျိတ်ကန်ကျောက်ခြင်း၊ အခွန်နှင့်ထိုးခြင်း၊ နားထဲရေလောင်းထည့်ပြီးနရင်းအုပ်ခြင်း၊ ဝါးဆစ်နှင့်ရိုက်ခြင်း၊ ညိုတန်ကျဉ်းကိုသံလုံးဖြင့်ဖိလှိမ့်ခြင်း၊မျက်နှာနှင့် ခြေဖဝါးကိုဓါးနှင့်လှီးခြင်းစသည်တို့ဖြစ်သည်။ စစ်သားတဦးကသူ့ခြေဖဝါးတွင်မှာခရစ်တော်၏ပုံကို ပြပြီး မင်းတို့ရှိခိုးတဲ့ဘာရားက ငါ့ခြေဖဝါးအောက်မှာဘဲရှိတယ်ဟု ပြောဆိုစော်ကားသည်။

အောင်းကုန်းရွာတွင် (၃၄)ဦး အစိုးရတပ်၏သတ်ဖြတ်မှုကိုခံရသည်။ အောင်းကုန်းရွာတဘက်ကမ်းရှိ ကမာဟောက်တွင် ကိုယ့်တွင်းကိုယ်တူးခိုင်းသည်။ တွင်း၀တွင်ဒူးထောက်ထိုင်ခိုင်းပြီး ဘ က်နက်နှင့်ထိုးခြင်း၊ ဝါးတုတ်များဖြင့်ရိုက်ခြင်းအပြင် စပါးရိတ် တံစဉ်နှင့် လည်ပင်းလှီးခြင်းများဖြင့် သတ်ဖြတ်ပြီး တွင်းထဲ ကန်ချလိုက်သည်။ တချို့ကိုချောင်းထဲပစ်ချလိုက်သည်။အမျိုသမီးတဦး ကိုမှားယွင်းသတ်ဖြတ်မိသည်ဟုဆိုကာဗိုလ်မှူးအောင်မျိုးမင်းဆိုသူက ယင်းအမျိုးသမီး၏ သမီး(၂)ဦးအားမွေးစားရန်ခေါ်ဆောင်သွားသည်။ ထိုဗိုလ်မှူးမှာ လူစိတ်ကင်းမဲ့သောစစ်တပ်အတွင်းတွင် မလွန်ဆန်နိုင်ဘဲပါ၀င်နေရသူတဦးထဲကဖြစ်သည်။ အခြားအမျိုးသမီး (၂)ဦးကို သစ်ပင်တွင်ဇောက်ထိုးဆွဲ၍ အောက်မှ မီးခိုးတိုက်သတ်သည်။ အမျိုးသမီးတဦးမှ ရာသီသွေးများကျဆင်းလာပြီး သတိမေ့သွားသည်။ ထိုလူသတ်ပွဲတွင်အထက်အမိန့်အရပါ၀င်ခဲ့ ရသော ရဲဘော်တချို့ယနေ့တိုင် (၂၀၀၆ခုနှစ်) အထိရှိနေသေးသည်။ ဤနေရာတွင် အစီရင်ခံစာ တ၀က်ရှိပြီဖြစ်သည်။ ရင်နင့်စရာကောင်းသောအဖြစ် အပျက်များ နှင့်ပြည့်နှက်နေသည့်နောက်တ၀က်ကို ယခုကဲ့သို့ချုပ်နှုတ်ပြီးနောက်ပိုင်းတွင် ဆက်လက်ဖေါ်ပြပါမည်။ စာရေးသူသည် အရင်ကကြားဖူးခဲ့သည့် ဂျပန်နှင့်ဘီအိုင်အေတပ်တို့၏ရက်စက်ကမ်းကြုတ်လူမဆန်မှုကို မယုံတ၀က် ယုံတ၀က်ဖြစ်ခဲ့ဘူးသည်။ မျက်မှောက်ကာလတွင်ပင်ဤသို့လုပ်နေကြလျှက်ရှိဆဲကို သိရသဖြင့် ထိုခေတ်က ထိုသို့လုပ်ခဲ့ကြမည်မှာ သံသယဖြစ်ဖွယ်မရှိဖြစ်ရလေသည်။

ဂျပန်နှင့်ဘီအိုင်အေတပ်များမြစ်၀ကျွန်းပေါ်ဒေသ ကရင်ရွာများကိုသတ်ဖြတ်ရာတွင် အပြောအများဆုံတခုမှာ ကလေးငယ်များကို မိုးပေါ်မြောက်တင်၍ အောက်မှ ဘက်နက်နှင့်ထိုးခြင်းဖြစ်သည်။ ဖက်ဆစ်ဂျပန်အမျိုးသားအစွန်းရောက်ဝါဒီတို့၏တဘက်သပ်ရက်စက်နည်းမျိုးကို ပုံတူကူးခြင်းဖြစ်သည်။ ဂျပန်စစ်သားများကိုဖမ်းမိသောအခါ ဂျပန်ကဲ့သို့ရက်စက်မှုမျိုးကို အဂ်လိပ်များဘက်က ပြုကျင့်သည့်အလေ့များရှိသည်ကိုမတွေ့ရပါ။ ဆရာစံထကြွစဉ်ကလည်း ဆရာစံနှင့် အဖွဲ့ကိုသာ ဥပဒေအရအရေးယူ ရုံတင်စစ်ဆေးပြီး ကြိုးဒဏ်ပေးခဲ့ခြင်းဖြစ်ခါ ဆရာစံကျက်စားခဲ့ရာဒေသရှိကျေးရွာသူရွာသားအားလုံးကို အလိုတူအလိုပါအဖြစ် သော်၄င်း ဆိုင်ရာလူထုကိုချိမ်းခြောက် အညွန့်ချိုးရန်သော်လည်းကောင်း ရက်ရက်စက်စက်သတ်ဖြတ်ခြင်းမရှိယုံမက ဖမ်းဆီးစစ်ဆေးမှုများကိုပင်မပြုခဲ့ကြပါ။

စစ်တပ်ကဖမ်းဆီးနှိပ်စက်ရာတွင် လူ (၂၀၀)နီးပါး သေကြေခဲ့ပြီး အလောင်းများကိုလဲပြန်မရကြပါပေ။ တလအကြာတွင် အယောက်(၅၀၀)ခန့်ကို အင်းစိန်ထောင်နှင့်မအူပင်ထောင်များသို့ပို့သည်။ ထောင်သို့ပို့ခံရသူများထဲတွင် အစိုးရကျောင်းမှ ကရင်ဆရာ ဆရာမ (၁၆)ဦးပါရှိသည်။ ဆရာမတဦးက သူ့ကိုစစ်ဆေးမေးမြန်းခြင်းမရှိဘဲ ထောင်သို့ပို့ခဲ့သည်ဟုဆိုသည်။

စည်ကြီးရွာနေ စောချာဘေးကို မသင်္ကာမှုနှင့်ထမ်းခေါ်သွားခြင်းမျှသုဖြစ်သော်လည်း မျက်နှာကိုပိတ်စည်းကာ နှိတ်စက်ပြီးနောက် ဓါးနှင့်ထိုးသတ်လိုက်ပါသည်။ မြပဲခူးရွာသယးစောထူးရှီးမှာ နှိပ်စက်ခံရရင်းသေသွားသည်။ ဆိတ်ကြီးရွာသားဦးရှီးလှမှာမူ ကိုယ့်တွင်းကိုယ်တူးရပြီး ပေါက်တူးနှင့် ပေါက်သတ်ခြင်းခံရသည်။ အောင်ကုန်းရွာခရစ်ယန်သင်းအုပ်ဆရာ လေဟန်ကို သဲသောင်ပြင်ပေါ်တွင် ထိတ်တုံးခတ်ပြီး ရေမတိုက် အစားအစာမကြွေးဘဲ နေပူလှမ်းထားခဲ့ပြီး (၃)ရက်အကြာတွင် မချိမဆန့်သေဆုံးသွားခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ သူသည် အဖမ်းခံရချိန်တွင် ဖျားနာနေသည်။ ဒေါင့်ကြီးရွာနေ စောအောင်မြ မှာ ကသမျှင်ရွာတဘက်ကမ်းတွင် ကိုယ့်တွင်းကိုတူးရပြီးနောက် ပေါက်တူးဖြင့်ပေါက်သတ်ခြင်းခံရသည်။ သပြေကုန်းရွာနေ ဦးပန်းမြိုင် က ကရင်ပျောက်ကျားများကိုထမင်းကျွေးခဲ့ဘူးသူအဖြစ် နှိတ်စက်သတ်ဖြတ်ပြီးနောက် သူပိုင်ဆိုင်သည့် ပစ္စည်းများနှင့်လယ်ထွန်စက်အပြင် အိမ်ကိုပါဖျက်ပြီး စစ်တပ်ကသိမ်းယူသွားခဲ့သည်။ ဘာမှပတ်သက်ခြင်းမရှိသော ကျောင်းဆရာဦးဖိုးလှမှာနှိတ်စက်ပြီး ရေနှစ်သတ်ခြင်းခံရသည်။

ကွင်းကုန်းရွာနေ အတော်အသင့်ချမ်းသာသူနော်စေးဖေါမှာ မျိုးချစ်စိတ်မြင့်မားသူဖြစ်၍ ကရင်ပျောက်ကျားများစက်လှေများ၀ယ်ယူရာတွင် လိုက်လံပို့ဆောင်ခဲ့သည့်ပြင် ငွေကြေးလဲထောက်ပံ့ပေးသူတဦးဖြစ်သည်။ တကိုယ်လုံးနာကျင်အောင်ရိုက်နှက်ပြီးမှ ရေနွေးပူနှင့်လောင်း သတ်ခြင်းခံရသည်။ စည်လေးရွာနေ တာယိုးယိုးနှင့်အဖေါ်(၂)ဦး ၏ခေါင်းကျေမွနေသောအလောင်း၃ လောင်းကိုရွာသားများတူးဖေါ်တွေ့ရှိသည်။ အောင်ကုန်းရွာမှ လူငယ်(၈)ဦးကိုကြိုးတချောင်းဖြင့်လည်ပင်း တွင်ချည်ပြီး တိရိစ္ဆာန်ကဲ့သို့ဆွဲခေါ်သွားသည်။ တယောက်လဲကျသဖြင့်အားလုံးလိုက်လဲကျသည်။ သူတို့အားလုံးကိုယ့်တွင်းကိုယ်တူးရပြီး ဘက်နက်နှင့်ထိုးသတ်ခြင်းခံရသည်။ လူငယ်လေးတဦးကိုဖမ်းဆီးပြီးဇောက်ထိုးတွဲလောင်းချခါရိုက်နှက်ခါ သေနပ်တွေဘယ်မှာဝှက်ထားသလဲဟုစစ်သည်။ လူငယ်လေးမှာ အဖြစ်အပျက်နှင့်ဘာမှမဆိုင်သူဖြစ်သဖြင့် ဘာမှမဖြေနိုင်သဖြင့် နေ့ညမပြတ်ညှင်းဆဲသည်။ အမေကိုတွေ့ခွင့့်တောင်းသည်ကိုတော့စစ်သား များခွင့်ပြုသည်။ ဘယ်သူမဆို ခုလို အညှင်းဆဲခံရနိုင်ကြောင်းကို အဖမ်းမခံရသော အရပ်သားများသိရှိစေချင်သောသဘောနှင့် တွေ့ခွင့်ပြုခြင်းဖြစ်ဖွယ်ရှိသည်။ မိခင်နှင့်တွေ့သောအခါ အမေ့မှာရှိတဲ့ ကျွဲနွား လယ်မြေတွေအိမ်င်္တေအကုန်ရောင်းပြီး သူ့အားသေနပ်၀ယ်ပေးပါရန် ကျနောမခံနိုင်တော့ဘူးဟု အမေ့အားနာကျင် ကျေကွဲစွာပြောသည်။ ထိုသေနပ်ကိုစစ်သားများအားပေးလိုက်လျှင်သူ့အားဆက်လက်ညှင်းပမ်းမှုမပြုတော့ဟုမျှော်လင့်ချက်ထားရှာသည်။ အမေ့မှာ သားငယ်မကြာမီ ညှင်းဆဲမှုဒဏ်နှင့်အသတ်ခံရတော့မည်ကို သိသဖြင့် ရင်ကွဲခဲ့သည်။

အသက်(၇၀)ကျော်ရှိ အသင်းအုပ်ဆရာတဦးကို ဖမ်းဆီးပြီး အသင်းသားဘယ်နှဦးရှိလဲဟုမေးသည်။ (၃၀၀)ရှိသည်ဟုဖြေသည်။ ကရင်ပျောက်ကျားမှားအကြောင်းကိုမေးမြန်းစစ်ဆေးသောအခါ သူမသိကြောင်းပြောသဖြင့် လူ(၃၀၀) မျက်လုံး(၆၀၀) တောင်ရှိပြီး ဘာမှမမြင်ရကောင်းလားဟုဆဲဆိုကြိမ်းမောင်းခါ ဝိုင်း၀န်းကန်ကျောက်ပြီးခေါင်းကိုလဲသတိမေ့သွားသည် အထိရိုက်နှက်သည်။ မင်းတို့ဘုရား ယေရှုကို ကုန်းအော်ခေါ်လိုက်အုန်းဟူ၍လဲ ဘာသာရေးစော်ကားသည်။ ထိုသင်းအုပ်ဆရာကိုမူ အသက်ကြီးပြီဖြစ်၍ မသတ်ဘဲထားသည်။

ကရင်ကျေးရွာတိုင်းလိုလို ရွာနှင့်မနီးမဝေးတွင် လူသေအလောင်းများမြှုပ်နှံထားသည်ကို ကျန်ရှိသောရွာသားများကနောက်ပိုင်းတွင်တွေ့ရှိသည်။ ထိုကလအတွင်းတွင် အစိုးရစာသင်ကျောင်းအားလုံးကို ပိတ်ထားသည်။ ကရင်လူမျိုးဆရာ ဆရာမ အားလုံးကို စစ်ဆေးမှုမရှိဘဲ ထောင်ချခဲ့ပြီး ကရင်မဟုတ်သောတခြားလူမျိုးဆရာဆရာမများကိုမူ ရွှေ့ပြောင်းခဲ့သည်။ ခရစ်ယာန်ဘုရားရှိခိုးကျောင်းတချို့ကိုဖျက်ဆီးဖြိုချပစ်ပြီး အတွင်းမှရှိသမျှပစ္စည်းများကိုယူသွားကြသည်။ တချို့ဘုရားကျောင်းများကိုစစ်သားများတည်းခိုကြသည်။ ကသမျှင်ရွာမှ ယောကျာင်္းအားလုံးကို ဘုရားကျောင်းထဲတွင် (၂)လချုပ်ထားပြီး မိန်းမများက ထမင်းလာပို့ပေးရသည်။ လုပ်လက်စလယ်ယာမြေများလဲ ကြည့်ရှုသူမရှိသဖြင့် ပျက်စီးကုန်သည်။

အထက်ဖေါ်ပြပါ မြန်မာစစ်တပ်လူမဆန်စွာကျင့်မှူများသည် မဟာလူမျုးကြီးဝါဒတည်မြဲရေးအတွက် စစ်ဘက်ဆိုင်ရာ လုပ်ဆောင်ချက်များဖြစ်သည်။ ယင်း ပဒေသရာဇ် ဖက်ဆစ် နယ်ချဲ့ဝါဒီစစ်တပ်ကတိုင်းရင်းသားတို့အပေါ် နားရွက်မခတ်ရဲအောင် ချိမ်းချောက် ဖိနင်းထားမှုကို အခွင့်ကောင်းယူလျှက်ပညာရေး၊ ယဉ်ကျေးမှု နယ်ပယ်များကလဲ အနုနည်းများဖြင့် တိုင်းရင်းသားတို့အပေါ် အုပ်စီး မျိုးဖြုတ် စာပေဖျောက် သမိုင်းဖျောက် သေးသိမ် မှေးမှိန် စေရန် နည်းမျိုးစုံဖြင့်လုပ်နေကြသည်ကိုလည်း နေ့စဉ်တွေ့နေရသည်။ တိုင်းရင်းသားတို့ကို သူတို့ဆိုင်ရာစာပေဘာသာစကားကိုသင်ကြားကြရန် အားပေးကြရမည့်အစား မြန်မာစာတခုတည်းကို ဆထက်တန်ပိုးသင်ယူကြရန် အစီအစဉ်မျိုးစုံဖေါ်ထုတ်လျှက် မဟာလူမျိုးကြီးဝါဒကြီးထွားခိုင်မာရေးကိုသာ လုပ်နေကြသည်မှာ စိတ်ပျက်စရာကောင်းလှသည်။

အတုအရောင်ပြည်ထောင်စုစိတ်ဓါတ်ကိုသာ ဝိုင်း၀န်းနေကြသဖြင့် တိုင်းရင်းသားတိုင်း မျိုးချစ်စိတ်မြင့်မားလျှင်မြင့်မားသလို အနေရအထိုင်ရကြပ်သော တိုင်းပြည်တခုဖြစ်လာရေး သို့သာဦးတည်နေသည်။ တိုင်းရင်းသားတို့ကိုကျဉ်းမျောင်းသောလူမျိုးရေးဝါဒီများအဖြစ်သမုတ်လျှက်က မိမိတို့ကသာလျှင် ကမ်းကုန်အောင်ကျဉ်းမျောင်းနေကြသည်။ တိုင်းရင်းသားအားလုံးနှင့်တတိုင်းပြည်လုံးကိုဖျက်ဆီးနေသော ဤမဟာလူမျိုးကြီးဝါဒ ရှိနေသမျှ ကမ္ဘာတည်သရွေ့မြန်မာပြည် ငြိမ်းချမ်းရေးဖြစ်ပေါ်လာရန် အကြောင်းမရှိသည်ကို စောင့်ကြည့်ကြပါကုန်။

ကရင်သတ်ပွဲ

Cántir Zobanar Eid-Forok

Cántir zobanár Eid Forok Eid or maaní oildé “Kúci”. Tamaam musólman okkolor lá Allah ta’ala ye bokcíc goijjé dé doñr din ókkol ór bútortún ekkán din. Ziyan oré romzanor san fúrai foila dinot lootfaza. Eidór mubarek dinor loi bazái Ruwaiñgá okkól e maic yían oré “Eidór San” boli dake.

Arobi maic caawal (Ro- Eidor San)or ek taríká kulle musólman ókkole Eid or din yian bana. Din yian Islam dórmor ekkán doñr din. Mogor ek zaga loi ar ek zaga, ek zati loi ar ek zati dórmor gírar butóre táki yian oré goredé tour-torika beec-khom asé. Nizor nizor bab dadar rosóm rewaj mozin elaka loi hárai oré kucír din yian haça.

Añára Arakan or bácínda Ruwaiñgá zati oulé yó nizor rosom rewaj mozin kúcir sáñté Eid yián goré. Kúci-hañcí musom oré Ruwaingá é “Forok” boli ho. Eid yian goredé añárár rosómi tour-toriká ré átai saitó moné hoilé, ho ekkán híssá íkká díyan diyaforibó. Eid-ór toyari, Eid-gáhr Caan, Eid-ór fiçá-hóla, Eid-ór kúci-háñci, endila, endilla…

Eid-ór Toyari

Eid-ór hóbor diki romzanor san ulede yaalotí mancór dillot sor boi aiyé. Fuwain okkole ruza baade Eid-ór kúci aibo dé yianór acá monot fúçe. Acá yían loi nanan doilla bafá okkól mone-mone gune. “Ar ho-din asé Eid aité”, Ruza ré goni-goni kúcir acá baçá. Dil mon cántir sáñté ruza rakí fisó háptát mazé kúcir cúru óu. Yían oildé Eid-ór bazar.

Eid-ór bazar deki kúci ókkolór bútoré foilár cúrur doñr ekkán kúci. Eid-ór bazar oré “Forikka bazar” boli hoi dake. Manúic ókkolé nizor hásti mozin foicá-horí zoma goijjede iin nizor gór oula okkólor lá kúcir sáñté hossá goré. Fuwain súwain hátot loi bazarot za. Hour-suwor, hána-fina kine. Besoya ar kinoya dui ní zat kúci óu. Forikka bazar sille sira noza. Cáyer e zuraiyé,

” Eidór kúci boyarot miyáiyé, duré-dáre kúcbo fooñsé, nati foran hátot dóri, forikka bazarottún aiyér buska bóri.”

Akhéri Ruzar háñzinná san saar mouka aiyé. Doñr mancór túaró gura fuwainórtú dile no-mane. Assan sáf gorí daházade usol zaga ekkan ót manúic zoma ó. Gura fuwaindór señmu yé kúcir maahoul bana. Zehón assanot noiya san mubarek daháza, gura fuwaindé uzor goré. É uzore farar fura mancé ótfá de san uillé boli zé. Aró nanan doilla giit ókkol gaa. Zeen,

” San uillé san uillé, doin mikká hait oiyé, bodda lá bou aner dé bicí rait óiye.”

Aró,

” Ajja ruza, hailla Eid , Tor maa hañder fiñt fiñt”

éndilla, éndilla…

Cáyer é Eid-ór moukat nizor hañsé nái dé adorbon ókkolór lá Maar feth furani zahér gorí giit zurai diyé. Aró farat Cíyáñ mata. Tak baijja. Dúl máre, taaké hailla Eid-ór hóbor faijja thíya zane.

Farar Eid-ór sólla mocuwara ré Ecár-ór nomaz baade cómaiz e taain goré (tik goré). Hailla keen keen hotuunót Eid gorí bóu. Cómaz ór mocuwara mozin Eid-ór nomas foríbar wokto ar zaga tikgoré.

Eid-ór nomas foredé zaga ziyian oré “Eid-gáh” boli ho. Yian Eid ór kúcir hoilla. Farar fuwaindé Eid-gáh banai bollá comazór mocuwara loi fara baaror kúla moidanot ekraitta lóti ham cúru goré. Cíyañ baañc, roñggin habos, keñsa fúl iin loi Eid-gáh ré bana. Fuwainde Eid-gáh banat kúci táke. Gore-gore maa-boin ókkolé haillar lá fiçá hóla banar toyari goré. Najjol kurba, guri dhubya notákilé guri dhufe. Gura fuwainde mazé mazé tin-gulá dé. Juwan miyala fuwaindé moodí lagat forí táke. Eené-teené rait fúra. Biinná óilé abbar duwadi.

Eid-ór gusól goríbollá duwadi o. Ek-zonor age ek-zon duñre. Farar fōir, dhii, hál arde sórat mazé gaa-dúwar zibbat diyéfán óu. Osin cáyer e zuradde…

“Fini kúwar barizat mazé, cít goré kiyá hoi nofaré, noroinná noroinná gura fuwain hafilé yó háñcat táke, gaa-duité ek-zonor age ek-zon záb dé.”

Ciít khálor musomót Eid-ór gusól gorár nozara ré cáyer é een gorí zaher goijjé. Baade forikká bazarottún ziin kini ainníl, íin finí oré háñzé. Kúcbo ator, cúrma lagai maa-boin é gura fuwaindóre toyar goré. Baade bab-fut beggún mili óre noiya dhulár dikká Eid-gáht zaa cúru goré. Gale gale takbir foré.

Eid-gáhr Caan

Ebela, Eid-gáhr manzor muúntú aiyé. Eid-gáh tú bare-bare cíyáñ matai farailla ókkol óre húñciyari dé. Maaní Eid-ór nomas ór wakto hañsé aiyer tora tori ai zogoi. Maik neillé dé zobanat mazé maik loi elan gorí dake. Eid-ór tarana ókkol, naatiya okkol foré. Een é farailla ókkol Eid-gáht mazé age fisé házer ou. Een cúndor góri házaiye dé Eid-gáh ré sailé Eid-ór ekdók kúci fura oizagói. Foran cánti ou. Eid-gáhr sairó dákottú duwan ókkol boiyé. Nabalek Fuwaindé sairo dákortún Eid-gáh ré gíri doré. Eid gáht mazé nomas foríbollá toyari goré. Imam sab e muuntú Eid-ór boçayi, Allahr cúkuria, farailla lá nosiyot okkól boyan goré. Yiañt mazé ar ekkán ham deki zehón manúic fura ó, cómazor icára loi farar Imam sab ókkolor lá hádiya yó tulé. Akherí cíyáñ matai Eid-ór dui rakat nomas cúru gorí foré. Een sóllukir ekkán caan dé zedeké te foorái no-faré. Gair koum e ammúk há. Eid-ór khutbahr baade akheri munajat goré. Munajat ot Allah cúkuriya adagoré, gunáttún maf saa, fara arde fura musólman ókkolórláh solamotir duwa gorí Eidór nomaz hótom goré.

Eid-gáht tún wafesir age ar ekkán cúndor monzor dahá za. Ziyan oildé, bái ye bai ye azazi goré. Anbond manúic okkól e ek-zon ottún ar ek-zon e maf saa. Golat dóri handa-randá goré.

Yáar baade, Eid-gáht tún nizor fuwain-súwain loi wafes ói khoborostan ót ziyarot goitto za. Khoborot mazé giyoi dé nizor adorbon ókkolor lá cúkfari handa-randa goré. Allahr tún tarár mogferotór dua magé. Tarbaade wafes górot aai maa-bab, murobobbi, bái boin okkól oré sálam goré. (Age foot dóri sálam goréde rewaj accíl. Mogor Islam dormot maná dé yian zani óré aste-aste foot dórá cómazottún háñzi giyói.) E woktó yiánot fuwaindór kúci ar ekkán daháza. Ziyían Eidii. Nizor cóñro bái-boin, bána-bani okkól oré Eid-ór hádiya dede ciz oré “Eidii” boli hou. Gura fuwaindé doñr okkól oré salam diyar zur bará. Taaké taráttún Eidii loi faribóllá. Mogor, ze salam node, te Eidii tún maarúm oizaiboi. Hoitó sailé, fuwaindór hamanir ekkán kúcir monzor. Cáyer é zuradde,

“Tok tok salam didi, Eidii loiyum zeb bóri. Sémai haibár mon no-uoza, Eidii failé dil zura.”

Cáyer e Eid-ór dín gura fuwaindór dilor hálot oré zahér goijjé dé fot.

Eid-ór fiçá-hóla

Manúic ókkol e giñyat gucthí, fúwaijja-ajjá, hátillá, murobbi okkolór górot mazé muulot óibolla zaa. Ek gór baade ek gór zai-zai muulot goré. Eid-ót honó górot zaité daawot diya no-foré. Ókkol zonollá góror duwar kúla také. Zati ouk yá bezati. Ham yian oré “bera” boli hodé éri. E októt ar ekkán monzor muúntú aiyé. Górot aiyédé gorba okkól oré kessú no-hái zaito node. Fiçá-hóla yó hába, gurá fuwain óilé Eidii yó de. Éen oilé, ruwaiñggá ókkóle Eid-ór fiçá-hóla ki goré. Eid-ór hána haasgorí mirá jinís bana. Mocúr oildé, “Álluá-Luri”. Álluá-Luri hodé, háluwa arde Luri fiçá. Iin oilde addada-babdadar silsilá. Mogor Bitíc ór zobanar akhérit mazé Indiattún Sémai hoi nasta foida goijjé. Fisé-fisé Ruwaiñgá ókkole yó Álluá-Luri -r zagat Sémai re estemal gorí accé. Ajó baas zagat mazé Alluá-Luri bana. Sémai yó randé. Luri fiçá loi gusto diyó há.

“Luri firá Alluá berái feth bórai ká hailí, Añár fiçá tita miçá hoi no-faillí.” hoi mocuur cáyer or fot zuraiyé dé asé.

Eene farar záñlá, tin mua, sommonit yá Eid-gáh hañsé toitta duwan ókkol táke. Ére fuwain ókkolé kúci háñci goré. Kéla-dúla goré. Ek zagattún ar ek zagat gúra-firá gorí bera. Beil no-gólibár age-age eidii tuillá ófan duwadi goré. Ené téné Eid-ór din kúci yé fúra.

Cántir zobanat mazé Eid-ór nomasóttún fárek oi baade Dorvecí naas loi máhfel goríbá córo accíl. Yátou raitta goríto. “Dorveci Máhfel” hodé manúic okkól (10-15 zon) gulhái tíyai ekku fúáñti gaa ré gúlhai fakkára, muummikká haiñ mari, hát lari, kéne boi nasá goittó. Gale duwa durut zikír ókkol ó goittó. Mazé yó fúl-túl loi háñzaiya kessú táito. Dákóttun Dab ó bazaitó. Arakonor bazu elakat mazé dorveci máhfél oré oinno nam loi yó dhake. E máhfel ibá Maarfótor zikír goredé éntun boni accé dé bicí furana ek kisímma torika. Cúde Eid forokot goríto dé nou, oinno-oino doñr din, kúcir din ókkolót ó goríto. Dorveci naas loi máfel goitó de iin agor mancé súwabor niyote goríto. Tará súwab boli buzíto. Mogor, iin bedaat dé yían hoifári baade aste-aste cómaz e eri difeillé. Ajó óddó, Arakanor kessú zagat mazé goré dé asé.

Toilé, Agor zobanat lotí ehón fojjonto Ruwaingá musólmán ókkolé Mubarek Eid ór kúci ré een góri haçaitó. Eid ór kúci, fiçá-holár khúcbo fara aga-gurá sáizagoi. Buod-din fán e kúcir dhóñk mancór dilot táki zagoi. Aiyéddé bosórór Eid-ór acá monot gañritó…

RohangKing

(14-May-2021)

**************